Molukse migratieverhalen

In de periode 21 maart – 21 juni 1951 meerden 12.500 Molukkers af aan de Lloydkade in Rotterdam, 3.500 Molukse KNIL-soldaten met hun vrouwen en kinderen. Hun overkomst zou een tijdelijke oplossing zijn. Na de onafhankelijkheid in 1949 van Indonesië en de opheffing van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) liepen de gezinnen gevaar, omdat ze tot de 'Nederlandse vijand' behoorden. Vanuit de tijdelijkheidsgedachte werden de Molukkers hier opgevangen. Ze werden verdeeld over zo’n 60 oude kazernes, kloosters, werkkampen en - bizar genoeg - zelfs twee voormalige concentratiekampen: Westerbork (Schattenberg) en Vught (Lunetten). Pas eind jaren ’50 besloot de Nederlandse regering dat een terugkeer niet meer reëel en verantwoord zou zijn. De kampen werden opgeheven en er werden speciale woonwijken aangewezen met als doel dat men alsnog zou kunnen integreren.

Er waren echter jaren verstreken en intussen zijn ook nieuwe generaties geboren. Binnen de Molukse families in Nederland blijken de vrouwen vooral een belangrijke rol te spelen. Zij kijken vooral vooruit en blijven tegelijkertijd ook de cultuur van hun voorouders koesteren en uitdragen. Het jonge kunstenaarscollectief Teru maakte in 2018/2019 een reizende expositie als ode aan vier generaties Molukse vrouwen. Verhalenhuis Belvédère trok in aanvulling daarop naar de Molukse gemeenschappen in de omgeving van Rotterdam en legde een serie persoonlijke verhalen (oral history) vast van Molukse vrouwen en families uit Capelle a/d IJssel en Ridderkerk.

De luistervoorstellingen

1. Mahina, ode aan de Molukse vrouw

1. Mahina, ode aan de Molukse vrouw

De luistervoorstelling

“Dat is iets wat mijn moeder ook heeft meegegeven, weet dat wij hier zijn, waardoor we hier terecht zijn gekomen en vertel alsjeblieft – en dat is nu het moment dus – hoeveel verdriet je oma en alle andere vrouwen en mannen hebben gehad, om hun dierbaren achter te laten.”

In 2019 reisden we onder meer naar de Molukse wijk in Capelle aan den IJssel en de Molukse gemeenschap in Ridderkerk om de verhalen vast te leggen van en over de Molukse vrouwen. Veertien vrouwen en mannen vertelden over hun migratiegeschiedenis en over hun wortels en ze brachten met hun persoonlijke verhalen een ode aan hun moeders en grootmoeders. Ze vertelden over wat deze vrouwen hebben beleefd, wat ze hen hebben meegegeven en wat ze zelf daarvan graag willen doorgeven aan hun kinderen. Uit alle individuele verhalen is een audiocompilatie oftewel een luistervoorstelling van 75 minuten samengesteld, waarvan hierboven een fragment te beluisteren is.

De vertellers

“Dat is iets wat mijn moeder heeft meegegeven: wéét waardoor we hier zijn terechtgekomen en vertel alsjeblieft hoeveel verdriet je oma en alle andere vrouwen en mannen hebben gehad om hun dierbaren achter te laten. Dat mag niet vergeten worden, daardoor zijn we wel sterker geworden.’’

"Ineens zag ik de kust met wuivende palmbomen dat me op de een of andere manier aan mijn grootouders deed denken. En het was net alsof er een speer door mijn hart ging."

"Ze had alles over voor ons, ze had drie banen alleen om te zorgen dat wij konden eten of naar school konden. Ik had later pas door hoeveel en wat mijn moeder allemaal voor ons heeft gedaan."

"Mijn moeder heeft me nooit meegegeven verdrietig te blijven, niet terug te blikken maar vooruit te kijken. Ze zei: wees trots op waar je vandaan komt, je bent en blijft een Molukse en laat zien dat die Molukkers wat kunnen, beteken wat voor je volk."

"Voor mij is deze kebaja heel belangrijk, omdat het iets tastbaars is, wat nog van mijn moeder is geweest en wat ze heeft gedragen."

"Mijn moeder was een zachtaardige vrouw, mooi om te zien. Eigengereid, strijdvaardig."

"Al heb je maar één druppel Ambonees bloed, je bent gewoon familie, ze sluiten je meteen in de armen, je hoeft verder niets te zeggen. Daar raakte ik echt diep ontroerd door."

"Ik vind zelf dat onze Nederlandse moeders ook tot de eerste generatie Molukkers behoren. Wat al die vrouwen hebben moeten offeren. Ze hebben hun nationaliteit opgegeven. Sommigen hebben zich verdiept in de taal, in het koken."

"We hadden wel Molukse buren. In elk straat woonden steeds twee Molukse gezinnen naast elkaar. Dat vond ik heel fijn op zo op te groeien, met wel het gevoel van de Molukse gemeenschap."

"Mijn opa's van beide kanten zijn KNIL-militair. Ik ben geboren in Friesland, in het jaar dat mijn ouders terugkeerden naar Indonesië."

"Wat ik me bijvoorbeeld heel erg realiseerde, ik ben zelf 51 en dat mijn oma dus vijftig was toen ze naar Nederland kwam. Dat je dus uit een totaal ander land hier komt en dan meemaakt wat je meemaakt, dat kan me iedere keer nog wel raken."